Đài Loan (Taiwan)

Tên tiếng Anh: Taiwan
Mã ITA: TW
Trung Hoa Dân Quốc tiếng Trung : 中華民國; bính âm : Zhōnghuá Mínguó) là một chính thể quốc gia cộng hòa lập hiến tại Đông Á, ngày nay do ảnh hưởng từ bờ cõi thống trị và nhân tố chính trị nên trong nhiều trường hợp được gọi là Đài Loan tiếng Trung : 臺灣 hay 台灣; bính âm : Táiwān) hay Trung Hoa Đài Bắc. Chính thể Trung Hoa Dân Quốc được thành lập vào ngày 1 tháng 1 năm 1912 tại Nam Kinh, được xem là chính thể cộng hòa đương đại đầu tiên và lâu đời nhất ở châu Á còn tồn tại đến ngày nay. Chính thể này từng kế tục nhà Thanh thống trị Trung Quốc đại lục và Mông Cổ, sau khi Thế chiến thứ hai chấm dứt đã thu nhận thêm khu vực đảo Đài Loan. Hiện tại, 99% bờ cõi thực tế của Trung Hoa Dân Quốc là đảo Đài Loan, ngoài ra còn bao gồm các đảo như quần đảo Bành Hồ, quần đảo Kim Môn, quần đảo Mã Tổ.
Đảo Đài Loan nằm tại Tây Bắc Thái Bình Dương, giữa quần đảo Ryukyu của Nhật Bản và quần đảo Philippines, tách khỏi đại lục Á-Âu qua eo biển Đài Loan, diện tích khoảng 36.000 km², là đảo lớn thứ 38 trên thế giới, với khoảng 70% diện tích là núi đồi, còn đồng bằng tập trung tại ven biển phía tây. Do nằm tại giao giới giữa khí hậu cận nhiệt đới và nhiệt đới nên cảnh quan tự nhiên và tài nguyên hệ sinh thái tương đối phong phú và đa nguyên. Hiện tại, thủ đô và chính phủ trung ương đặt tại Đài Bắc, thành thị lớn nhất là Tân Bắc bao quanh Đài Bắc; tổng nhân khẩu ước khoảng 23,5 triệu người, thành phần chính yếu là người Hán và thổ dân Đài Loan.
Thổ dân Đài Loan trú ngụ trên đảo từ thời cổ đại, người Hán khởi đầu nhập cư đến đảo với số lượng lớn vào thời kỳ thực dân Hà Lan và Tây Ban Nha đầu thế kỷ XVII. Năm 1662, Trịnh Thành Công trục xuất người Hà Lan và lập chính quyền đầu tiên của người Hán trên đảo. Năm 1683, nhà Thanh đánh bại chính quyền họ Trịnh và sáp nhập Đài Loan. Nhà Thanh cắt nhượng Đài Loan cho Nhật Bản vào năm 1895 sau khi bại trận trước đế quốc này. Sau khi Nhật Bản đầu hàng Đồng Minh trong Thế chiến thứ hai, Trung Hoa Dân Quốc giành quyền kiểm soát Đài Loan. Do nội chiến Quốc-Cộng, vào năm 1949 chính phủ Trung Hoa Dân Quốc rút đến khu vực Đài Loan, Đảng Cộng sản Trung Quốc thành lập nước Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa tại Trung Quốc đại lục. Do ảnh hưởng của thế cục Chiến tranh Lạnh, trong nhiều năm sau đó, Trung Hoa Dân Quốc vẫn được nhiều quốc gia nhìn nhận là đại biểu hợp pháp của Trung Quốc, là thành viên thường trực trong Hội đồng Bảo an Liên Hiệp Quốc.. Đến năm 1971, nước Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa giành được ghế của Trung Quốc tại Liên Hiệp Quốc, Trung Hoa Dân Quốc mới đồng thời bị nhiều quốc gia đoạn tuyệt quan hệ ngoại giao nên mất thừa nhận ngoại giao trên quy mô lớn. Cuối thế kỷ XX, chính quyền Trung Hoa Dân Quốc một mặt tích cực phát triển kinh tế, trở thành một trong bốn con rồng châu Á, đứng thứ 22 thế giới về GDP danh nghĩa (2017); một mặt triển khai cách tân dân chủ, từ quốc gia chuyên chế do Trung Quốc Quốc dân Đảng bá quyền phát triển thành quốc gia tuyển cử trực tiếp dân chủ đa đảng, hưởng mức độ cao về tự do báo chí, săn sóc sức khỏe, giáo dục công cộng, tự do kinh tế và phát triển nhân văn.
Hiện tại, địa vị chính trị của Trung Hoa Dân Quốc tồn tại tranh cãi, bắt nguồn từ quan hệ hai bờ eo biển Đài Loan. Sau khi chính phủ Trung Hoa Dân Quốc rút đến Đài Loan, nhiều lần chiếu theo hiến pháp chủ trương bản thân có chủ quyền hoàn toàn với Trung Quốc. Từ năm 1992 trở đi, chính phủ không còn đưa "phản công Đại lục" làm mục đích chính trị, vấn đề bờ cõi theo hiến pháp có tranh cãi nhiều lần, ngày nay lập trường của chính phủ phụ thuộc chủ yếu vào liên minh chính trị cầm quyền. Chính phủ nước Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa nhận là đại biểu hợp pháp độc nhất của Trung Quốc, xem Đài Loan là một tỉnh; đồng thời biểu thị sẽ sử dụng vũ lực khi Đài Loan tuyên bố độc lập hoặc chẳng thể hợp nhất hòa bình.
Với cơ sở đương đại hóa từ thời Nhật Bản cai trị Đài Loan, chính phủ Trung Hoa Dân Quốc sau khi dời đến Đài Loan sử dụng viện trợ của Hoa Kỳ tiến hành một loạt dự án kiến thiết. Đài Loan từ thập niên 1960 trở đi có sự phát triển nhảy vọt về kinh tế-xã hội, tạo nên "kì tích Đài Loan". Đến thập niên 1990, Đài Loan tiến vào hàng ngũ quốc gia phát triển, thu nhập bình quân đầu người và chỉ số phát triển con người nằm ở mức quốc gia tiên tiến. Đài Loan có ngành chế tác và khoa học-kỹ thuật tiên tiến vững mạnh, chiếm vị trí hàng đầu trong các lĩnh vực như chất bán dẫn, công nghệ thông tin, truyền thông, điện tử chuẩn xác. Về mậu dịch, chính yếu thông qua công nghiệp công nghệ cao để thu ngoại tệ, về phát triển kinh tế lấy công nghiệp công nghệ cao và ngành dịch vụ làm trung tâm, và cũng định hướng phát triển công nghiệp văn hoá và du lịch. Từ sau khi huỷ bỏ giới nghiêm, do các nhân tố tự do hóa và dân chủ hóa trong chính trị, cùng với tranh cãi hợp nhất và độc lập, và hình thành xã hội công dân, Đài Loan dần thoát ly khỏi quan điểm lịch sử Đại Trung Quốc thời giới nghiêm, phát triển chủ nghĩa đa nguyên văn hóa lấy Đài Loan làm trung tâm.